ამინდის მართვის რიტუალები კავკასიურ მითოლოგიაში

მეტეოროლოგიური მოვლენები და მათი ავკარგიანობა ჯერ კიდევ პირველყოფილი ადამიანის საფიქრალი იქნებოდა და შესაძლოა, მათზე გარკვეული ზემოქმედების მოხდენას ადრევე ცდილობდა. მიწათმოქმედების დაწყებასთან ერთად ამინდის პრობლემამ უკვე საარსებო მნიშვნელობა შეიძინა. მიწათმოქმედმა იცოდა, რომ მისი ნამუშაკევი დიდად იყო დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორი ამინდი დაესწრებოდა ჭირნახულის მოწევას. ამიტომაც უთქვამთ: „შენ რას იკვეხნი, მამულო, ყანა ამინდის შვილია“.

მიწათმოქმედი ეფერებოდა და ელოლიავებოდა ნაყოფიერების ღვთაებას, რომ მიწისთვის მეტი ბარაქიანობა მიეცა, მაგრამ ის ძალებიც უნდა მოემადლიერებინა, რომლებიც ამინდს განაგებდნენ. ამისთვის საუკეთესო საშუალებად რიტუალური მოქმედებები მიაჩნდათ, რომელთაც ადამიანები თავიანთთვის სასურველ მიმართულებას აძლევდნენ და შედეგს ელოდნენ.

გვალვისა და დელგმის, ასევე ქარისა და სეტყვის საწინააღმდეგო ხალხური წესებიდან არქაულ ფენას შეადგენს მაგიური მოქმედებები, რომელთა მიზანია სასურველი ამინდის პროვოცირება. ეს მოქმედებები მარტივია, ანალოგიის პრინციპს ემყარება და ამიტომ შემსრულებელი ხელოვნურად ქმნის სურათს, რომლის მსგავსი უნდა მიიღოს რეალობაში.

კავკასიელთა საკულტო მოქმედებებში დიდი ადგილი უკავია ამინდის მართვას, მაგრამ ისინი განსხვავდებიან სხვა აგრარული წეს-ჩვეულებებისაგან. სამიწათმოქმედო რიტუალების აბსოლუტური უმრავლესობა ნაყოფიერების მითოლოგიის სისტემაში შედიოდა და კალენდარული იყო. რიტუალები აუცილებლად ტარდებოდა წლის განსაზღვრულ დროს და საზოგადოების ცხოვრების რიტმსაც განსაზღვრავდა. ამინდის წინასწარ დადგენა კი არ შეეძლოთ, ამიტომ შესატყვისი რიტუალი ტარდებოდა სხვადასხვა დროს, სხვადასხვა ფორმით იმის მიხედვით, როგორი შედეგის მიღება სურდათ. რიტუალი შედგებოდა ერთჯერადი ქმედების ან მოქმედებათა მწკრივისაგან.

მიწათმოქმედი „პროფილაქტიკურ“ ღონისძიებებსაც მიმართავდა სასურველი შედეგის მიღების იმედით. პირველი ხნულის გატანისას წვიმასაც შესთხოვდნენ ნაყოფიერების ღვთაებას, ამისთვის ხანდახან მეკვლესაც წუწავდნენ, რომ მისი ბეწვის მოსაცმელიდან ჩამოსული წყალი გუბედ დამდგარიყო და ამით გამოეწვია სასურველი ცის ნამი. ამავე მიზნით ბერიკაობა-ყეენობის მონაწილეების გაწუწვასაც ცდილობდნენ. ქართველთა წარმოდგენით, ელია (მანამდე კი გველეშაპი) განაგებდა სეტყვას. ამიტომ გაზაფხულზე წინასწარ უკლავდნენ ციკანს, მის ტყავს კი ხეზე ჰკიდებდნენ, რომ მოემადლიერებინათ და სეტყვა თავიდან აეცილებინათ. საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში ატარებდნენ სეტყვისა და ქარის ასაცილებელ წესებს, რომლებსაც „კოხიჯვრობა“ და „ქარიჯვრობა“ ერქვა. ამისთვის მთელი სოფლის შეგროვილი ფულით საკლავს ყიდულობდნენ, წყლის ახლოს კლავდნენ და ამინდის ძალების სახელზე ნადიმობდნენ.

ხევსურეთში კვირაში ორ-სამ დღეს უქმობდნენ ქარ-სეტყვის აღკვეთისთვის. ვინც ამ დღეს გატეხდა, გამოიწვევდა ქარსა და სეტყვას, ამიტომ ის ისჯებოდა მკაცრად, ზოგჯერ სოფლიდან მოკვეთით. ამ დღეებში არ შეიძლებოდა მიწის შეძვრა, ტყის სამუშაოს შესრულება, ჩეჩვა, რთვა, ქსოვა და სხვა. ხევსურს მკაცრ ბუნებრივ გარემოში უხდებოდა მეურნეობის წარმოება და კლიმატურ მხარეს მომავლის ბედ-იღბალზე დიდი გავლენა ჰქონდა. პირაქეთელი ხევსურის დაკვირვებით, პირიქითი ხევსურეთის მხრიდან პირაქეთში ხშირად გადმოდიოდა ცივი ქარები და ზოგჯერ ცივ ღრუბლებს სეტყვაც გადმოჰქონდა.

პირიქით ხევსურეთში გადასასვლელთან ახლოს მცხოვრებ ოჯახებს დავალებული ჰქონდათ, რომ ქარ-სეტყვის ღრუბლებისთვის თვალყური ედევნებინათ და „შეეჩერებინათ“. საამისოდ იჭერდნენ გველსა და ბაყაყს. გველს ბალახის მილიან ღეროში შეაძვრენდნენ. ციკანს გადასასვლელ მთაზე აიყვანდნენ და იქ დაკლავდნენ, ტყავს გააძრობდნენ და გუდას გააკეთებდნენ, რასაც ხევსურებში ხასუნა (ციკნის გუდა) ჰქვია. შემდეგ გველსა და ბაყაყს ხასუნაში ჩასვამდნენ. ციკნის ხორცს ხელუკუღმა გადაყრიდნენ არხოტივნების მხარეს და გველბაყაყიან გუდურასაც ისროდნენ იქით. ამით თავიდან აიცილებდნენ ქარ-სეტყვას. ღრუბლები მიმართულებას შეიცვლიდნენ და პირიქითა ხევსურეთში დარჩებოდნენ.

ადამიანები შესაწირავითა და ლოცვებით ცდილობდნენ სასურველი ამინდის გამოწვევას, ქარ-სეტყვის შეჩერებას. ამავე დროს ეშმაკობასაც მიმართავდნენ, რომ თავიდან აეცილებინათ არასასურველი მოვლენა. ზაფხულში თუკი მზე ძალიან აცხუნებდა, ცდილობდა მის „მოტყუებას“, რომ მალე „წასულიყო სახლში“:

„მზევ! მზევ! დედაშენს ვაჟი გასჩენია,

აკვანი არა ჰქონია, ვერაში (ვერაფერში) დეეწვინა,

წადი, აკვანი მიუტანე“, _

ასე მიმართავდნენ სიცხით გაბეზრებული მეძროხე ფშაველები იმ იმედით, მზე გაიგონებს და მალე წავაო. ლექსის თქმასთან ერთად გოგონები გამეტებით აქნევდნენ თავებს და მზეს თავიანთ თმებს უშლიდნენ. ესეც მზის გულისწყრომასა და მალე წასვლას გამოიწვევდა.

ასევე გამოგონილი საბაბით ცდილობდნენ ღრუბლის, ნისლის (ბურუსის) გაფანტვას, აიძულებდნენ გასცლოდა იქაურობას:

„ბერო, იარე, იარე, ცხრა მთას იქით გადიარე,

შენი ცოლი ორსულია, ორგულია, სამი შვილი ჰყოლებია:

ერთი _ ბრმა, ერთი _ გლახა, ერთი ყველას ჯობნებია.

მალე მიხვალ _ მოგირჩება, გვიან მიხვალ _ მოგიკვდება“.

დაღესტნელთა წეს-ჩვეულებებშიც შეიმჩნევა ამინდის ძალების მოტყუების, შეშინების მცდელობა და მიმართულების ჩვენება. როცა სეტყვის ღრუბელი წამოვიდოდა, ბავშვები ქვებს ესროდნენ მას და ეძახდნენ: „ავო, ავო სეტყვავ, შე გაავებულო შავო ყორანო, ჩოლონიბისკენ გაემართე, ჩოლონიბიდან კი ხევში ჩაიკარგე“.

ავარელებს სწამდათ, რომ სეტყვის ღრუბელს წინ მოუძღვის უზარმაზარი ფრინველი (შეიძლება გველეშაპის რემინისცენციაც იყოს), რომელსაც მოჰყვება სეტყვა. კაცები თოფს ესროდნენ, რომ ფრინველისთვის მიმართულება შეეცვლევინებინათ. თუ სეტყვა არ წამოვიდოდა, ნადიმს მართავნენ.

დარგინელები სეტყვის ღრუბლის გამოჩენისას დებდნენ რკინის ნიჩაბზე გავარვარებულ ნახშირს, მიდიოდნენ ღრუბლის შესახვედრად და ეძახდნენ: „იმ ოთახში ქურდია, სახლის უკან _ ყაჩაღი. მოდის გავარვარებული ასტამი, ცეცხლიანი ნიჩაბი აქეთ მოიწევს. გაიქეცი, ღრუბელო, გაასწარი“. ყველაზე დიდ უბედურებას მიწათმოქმედისთვის გვალვა წარმოადგენდა. უწყლობა და სიცხე ღუპავს მცენარეს. გვალვას შიმშილი და შესაძლოა, სიკვდილიც მოჰქონდა. ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ ამინდის მართვის რიტუალებში ყველაზე დიდი ადგილი ეთმობა წვიმის გამოთხოვება-გამოწვევას, რაც გვალვასთან ბრძოლის ერთადერთი საშუალება იყო ძველი ადამიანისთვის. გვალვის საწინააღმდეგო რიტუალები კავკასიელთა საკულტო პრაქტიკაში სხვადასხვა სახელებითაა ცნობილი, მაგრამ გარდა იმისა, რომ მიზანი ერთი აქვთ, ეს რიტუალები ფორმით ისე გვანან ერთმანეთს, რომ აშკარაა მათი ერთი რიტუალიდან წარმომავლობა, რომელსაც კარდაკარ ჩამოვლის ფორმა ჰქონდა.

საყოველთაოდ გავრცელებული იყო კავკასიაში წვიმის გამოწვევის რიტუალი, რომელსაც საქართველოში ლაზარობა ან გონჯაობა ერქვა, ყაბარდოში _ ფსეგუაშა (წყლის ქალბატონი), ადიღეში _ ხანცეკუაშე (ნიჩაბი-ქალბატონი) და სხვა. ამ რიტუალს ძირითადად ქალები ასრულებდნენ. ისინი კარდაკარ დადიოდნენ და მღეროდნენ სიმღერას, რომლის ტექსტი იცვლებოდა იმის მიხედვით, წვიმის გამოწვევა უნდოდათ, თუ შეწყვეტა:

„ეხ, ლაზარე ლაზარე,

ლაზარ მოდგა კარსა,

აბრიალებს თვალსა,

ცხავი აცხავებულა,

წვიმა გაჩქარებულა.

ღმერთო, მოგვე ცის ნამი,

აღარ გვინდა გორახი“.

ან თუ წვიმები გახშირდებოდა, ცვლიდნენ ტექსტის დაბოლოებას:

„ღმერთო მოგვე გორახი,

აღარ გვინდა ტალახი“.

ქალები ჩერდებოდნენ ყოველ სახლთან. იქიდან მასპინძლებს გამოჰქონდათ სანოვაგე, აუცილებლად გაწუწავდნენ მოსულებს და ისე ისტუმრებდნენ. როცა სოფელს ჩამოივლიდნენ, ქალები მდინარესთან გადიოდნენ, იქ შლიდნენ სუფრას და ნადიმობდნენ, მერე კი აუცილებლად წუწაობდნენ წყალში. გაწუწვა, წყალში ჩაგდება ამ წეს-ჩვეულების აუცილებელი ელემენტი იყო, რადგან ამ ხერხით ცდილობდნენ წვიმის გამოწვევას. ამგვარი რიტუალი მცირეოდენი სახესხვაობებით ტარდებოდა მთელ კავკასიაში. საქართველოში ლაზარობის გარდა ამას „დიდებაზე დავლაც“ ერქვა. ფეხშიშველი ქალები დაივლიდნენ სოფელს, სახლთან ჩააბამდნენ ფერხულს და მღეროდნენ: „დიდება და ღმერთსა დიდება…“. ამ სიმღერის ტექსტი ქრისტიანობის ხანას ეკუთვნის, ხოლო რიტუალის ფორმა ძალიან ძველია. ამგვარი კონტამინაცია ხშირად გვხვდება წეს-ჩვეულებებში.

მესხეთში გვალვის საწინააღმდეგო რიტუალის შესრულების დროს პროცესიას წინ ქალი გაუძღვებოდა, რომელსაც თავზე თასს დაადგამდნენ, შიგ წყალს ჩაასხამდნენ, წუწაობდნენ. საგულისხმოა, რომ ქალის ფიგურა ზეაღმართული თასით ძველი ხალხების არქაულ ხელოვნებაში ყოველთვის წვიმის გამოთხოვის იდეას უკავშირდებოდა.

გვალვის დროს ინგუშები ასრულებდნენ `მისტიგუტარგის~ სახელით ცნობილ რიტუალს. მოზარდები მწვანე ტოტებით რთავდნენ ერთ-ერთ მონაწილეს, ჯგუფურად დადიოდნენ კარდაკარ და სიმღერით სთხოვდნენ ღვთაებას წვიმასა და უხვმოსავლიანობას:

„ჰაი, ჰალა, ჰალა!

წვიმა მოგვეც დეელა!

ყანები ახარე სიელა!

კატის კუდისხელა თავთავი მოასხმევინე,

მარცვალი ირმის კუდისხელა გახადე!

ჰაი, ჰალა, ჰალა!“

კავკასიაში წვიმის გამოთხოვის რიტუალებზე დაკვირვება გვიჩვენებს, რომ წვიმის მოსვლა ქალღვთაების ფუნქციებში შედიოდა. ამის დასტურია ის ფაქტი, რომ გვალვის საწინააღმდეგო რიტუალებს მხოლოდ ქალები ასრულებდნენ. საყოველთაოდ გავრცელებული იყო წვიმის გამოწვევის რიტუალში თოჯინის კარდაკარ ჩამოტარება. თოჯინა აუცილებლად ქალს განასახიერებდა. ეჭვი არ არის, რომ ძველად ჩამოატარებდნენ ქალღმერთის გამოსახულებას, რომელსაც წვიმის მოყვანა შეეძლო (ფაქტობრივად, ეს იგივე ნაყოფიერების ღვთაება იყო, რომელსაც მიწის ბარაქიანობას სთხოვდნენ), მოგვიანებით კი იგი ქანდაკების იმიტაციამ _ თოჯინამ შეცვალა, რომელსაც საქართველოში „კუკი“ ერქვა. აჭარაში წვიმის დედოფალას ცოცხისგან აკეთებდნენ (ქეფჩა-ხათუნი), დაასველებდნენ და ისე დაატარებდნენ სოფელში, თან მღეროდნენ:

„დედოფალო, რა გინდა?

_ ყვითელი ძროხის კარაქი,

შავი ქათმის კვერცხი,

მოსავალი ბევრი-ბევრი,

ბეღლები პურით სავსე“.

აფხაზეთში თოჯინას ნიჩბისგან აკეთებდნენ, ქალურად მორთავდნენ და ხელით მიჰყავდათ ან ვირზე შემჯდარს დაატარებდნენ. მერე გაემართებოდნენ მდინარისკენ სიმღერით:

„ძივოვ, ძივოვ! მარგალიტის წვიმის წყალო,

უფლის ვაჟს სწყურია, ღვინოს არ სვამს,

წყალი ვერ უშოვნია, შვიდივე წყაროში ეძებს.

მოგვეცი წყალი, მოგვეცი წყალი!“

ქალები თოჯინას აგდებდნენ წყალში, ერთმანეთსაც კრავდნენ ხელს და მდინარეში წუწაობდნენ.

ყაბარდოში დიდი გვალვების დროს სოფლის ყველა მამაკაცი შეიყრებოდა სოფლის მოედანზე და მოჰყავდათ სამსხვერპლო ცხოველი (ხარი ან ძროხა), გადიოდნენ სოფლის გარეთ და ლოცულობდნენ, ღმერთს ევედრებოდნენ, წვიმა ჩამოეშვა მიწაზე. მერე სამსხვერპლო ცხოველს უსველებდნენ დრუნჩს, ზურგს, ფეხებს და კლავდნენ. ხორცის თითო ნაჭერი ყველას მიჰქონდა ოჯახში. მამაკაცების წასვლის შემდეგ გროვდებოდნენ ქალები. ისინი აკეთებდნენ ნიჩბისგან თოჯინას _ ხანცე-გუაშჩეს, აცმევდნენ ქალის ტანსაცმელს და დაატარებდნენ სიმღერით, თან წუწავდნენ თოჯინას. ყველანი მიდიოდნენ მდინარესთან და სიცილით წუწაობდნენ.

წვიმის გამოწვევის რიტუალებს შორის გავრცელებული იყო წყლის მოხვნა, რომელიც ასევე საყოველთაოა მთელ კავკასიაში. გვალვის დროს სოფლის ქალები შეიკრიბებოდნენ და დათქვამდნენ მდინარეში გუთნის შეტანას, წყლის მოხვნას, ოღონდ გასათხოვარ ქალს არ გაირევდნენ. გაიტანდნენ რიყეზე გუთანს, უღლებს, ქალები დაირქმევდნენ ხარის სახელებს (ნიშას, ლომას, ნიკორას) და შეებმებოდა რამდენიმე წყვილი. გუთნისდედად დაუდგებოდათ სოფლის გუთნისდედის ცოლი (კიდევ ერთი ნიშანი მიწისა და წვიმის ღვთაებების იდენტურობისა), დაისვამდნენ მეხრეებს და დაიძვრებოდა ეს უცნაური გუთნეული. დაუყვებოდნენ დაღმა მდინარეს. მეხრეები სიმღერას დასძახებდნენ. გუთნისდედა მიუყვებოდა გუთანს და ზედ ფეხსაც აჭერდა, ვითომ ღრმად ვხნავო. მეხრეები გადაუტყლაშუნებდნენ „ხარებს“ სახრეს და თან აგინებდნენ, არც ხარები ჩამორჩებოდნენ ბილწსიტყვაობაში. ასე სიცილ-ხარხარით ჩაივლიდნენ ცოტა მანძილს და მერე ამობრუნდებოდნენ, აღმა ხნავდნენ მდინარეს. აუცილებლად მაგრად უნდა გაწუწულიყვნენ, ამიტომ ერთმანეთს წყალში ითრევდნენ. ამ ცერემონიალს კაცები არ ესწრებოდნენ.

წყლის მოხვნა თავისი სექსუალური აქცენტებითა და წყალში გუთნის გატარებით, ასევე ბილწსიტყვაობით ნაყოფიერების ძალების პროვოცირებისკენ იყო მიმართული.

ჩრდილოეთ კავკასიის ზოგიერთ რეგიონში რიტუალურ ჩამოვლაში ქალის მაგივრად ბიჭი ფიგურირებდა. მაგალითად, ლაკები გვალვის დროს ბალახისგან აკეთებდნენ ადამიანის ფორმის თოჯინას და აჰკიდებდნენ ბიჭს. პროცესია დადიოდა სოფელში, ხალხი წუწავდა ბიჭსა და თოჯინას, თან ამბობდნენ: „წვიმამ დაგასველოთ!“ ბავშვები ამ დროს გუნდურად მღეროდნენ, ღმერთს აცოდებდნენ უწყლოდ დარჩენილ ქვეყანას: „წვიმა წამოვიდეს! მწვანე ბალახს უნდა წყალი, მწვანე მინდორი ხმება, პური იღუპება, ცოდვაა! ბატკნებსა და ხბოებს სწყურიათ…“ თოჯინას რომ წუწავდნენ, იმ დროს მომღერალ ბიჭებს ასაჩუქრებდნენ.

სხვა სოფელში ვირს აცმევდნენ მწვანე სამოსს და წუწავდნენ. ბევრგან კარდაკარ მოსიარულეეებს მწვანე ტოტები ეჭირათ.

წვიმის გამოწვევის მაგიური საშუალებებიდან გავრცელებული იყო ქვის გადაბრუნება. როგორც წესი, ეს იყო ის სალოცავი ქვები (ქვაკაცა, ქალქვა, ძიქვა), რომლებსაც შვილიერებასა და ნაყოფიერებას სთხოვდნენ. ამ ქვებს გვალვის დროს გადააბრუნებდნენ და ქვედა ნამიან ნაწილს მიუშვერდნენ ზეცას, რასაც წვიმა უნდა გამოეწვია. როგორც ჩანს, ეს იყო ქვის შეურაცხყოფა, რათა განერისხებინათ ნაყოფიერების ღვთაება. ასევე უდიერად ეპყრობოდნენ თუშეთში მთებზე განლაგებულ სალოცავ ქვებს, ურტყამდნენ და ამიტომაც დაარქვეს „სატკეცელა მილიონაი“ (ტკეცა _ დარტყმის მნიშვნელობით).

სოფ. ჭობარეთში ასეთი ჩვეულება ჰქონდათ: გვალვის დროს ერთმანეთთან ზურგით მიყუდებული სამი მოხუცი ქალი ჩაჯდებოდა ქვებში და მღეროდნენ. სხვები წყალს გადაასხამდნენ, ვითომ გაწვიმდაო. საფიქრებელია, რომ ეს სამი ქალი განასახიერებდა მიწის ღვთაებათა იერარქიის მონაწილე სამ ღვთაებას, რომელთა სალოცავები სამი ქვის ჯგუფით იყო წარმოდგენილი.

კავკასიაში ბევრგან იცოდნენ წვიმის ღვთაების გაბრაზება, რომ ამით წვიმა გამოეწვიათ. ქვების ცემისა და ამოტრიალების გარდა, ცდილობდნენ წმინდა ტბების გაუწმინდურებას (ღორის ქალამანს ჩააგდებდნენ), ამით შეურაცხყოფდნენ ღვთაებას, რათა გამოეწვიათ ჭექა-ქუხილი და წვიმა.

ლაზარეს საგალობლის ტექსტებში არის სტრიქონი, რომელიც ძველი მითოსური წარმოდგენების ანარეკლია. იქ ნათქვამია: „ცხავი აცხავებულა, წვიმა აჩქარებულა“. ცხავი არის ხორბლის მარცვლის გასაწმენდი, საცრის მსგავსი ნაჩვრეტებიანი იარაღი. ცხავით მოქმედება კი არის ცხრილით ან საცრით საქმიანობის ანალოგიური მოქმედება. მარცვალს ისევე ატარებენ ცხავში, როგორც საცერში ფქვილს. „ცხავის აცხავება“ ნიშნავს, რომ წვიმის გამომშვებმა ღვთაებამ აამოქმედა იგი და ამიტომ წვიმაც წამოვიდა _ „წვიმა აჩქარებულა“. მითოლოგიაში მთავარ ღმერთს საცერი აქვს და წყალს როცა ცრის, დედამიწაზე მაშინ წვიმა მოდის. ინგუშეთში ქალების პროცესიას თავში ჩაუყენებდნენ ტომარაჩამოცმულ ქალს, რომელსაც თავზე საცერი ედო.

დაღესტნის სოფელ ტურჩაში ქალს ჩამოაცმევდნენ საცერსა და ტომარას და ასე დაჰყავდათ. ქართულ ენაში წვიმის გარკვეული სახეობის აღსანიშნავად გამოიყენება ზმნა „ცრის“, რაც ცხავისგან განსხვავებულ წვიმას ნიშნავს. უფრო დიდ წვიმას კი ღვთაება კოკით ასხამს და ამიტომაც ჰქვია „კოკისპირული“.

როგორც ვხედავთ, წვიმის ღვთაება საცერით ხელში, რომელიც სხვადასხვა სახის წვიმას აგზავნის მიწაზე, საერთოკავკასიური მითოლოგიის ნაწილი იყო.

საქართველოში, კერძოდ, სამეგრელოში ამინდის გამგებლობა მიეწერებათ მესეფებს _ ღვთაებებს, რომლებიც ზღვის გაღმა თუ ზღვაში ცხოვრობენ და წელიწადში ორჯერ ამოდიან. მესეფები ქალებიც არიან და კაცებიც. ისინი რიგრიგობით ამოდიან და სხვადასხვა ამინდი ამოჰყვებათ. მესეფები მრავალფუნქციური ლოკალური ღვთაებებია და საგანგებოდ ამინდის გამგებლები ისინი არ არიან.

გარკვეული საშუალებები იმისთვისაც არსებობდა, რომ მომაბეზრებელი წვიმა შეეჩერებინათ, თუკი ის ხანგრძლივად მოდიოდა და ნათესებს წალეკვით ემუქრებოდა. ლაკებში ასეთი წესი ჰქონდათ: თუ წვიმა გაგრძელდებოდა, ბაყაყისთვის შარვალი უნდა შეეკერათ. ამის გაკეთება შეეძლო მხოლოდ იმ ქალს, რომელიც თავის ოჯახში სამ დედას იცნობდა (დედას, ბებიასა და დიდედას). იგი უკერავდა ბაყაყს შარვალს, რომელსაც შენობის წყალის მილზე ჰკიდებდნენ, თან ხმამაღლა ყვიროდნენ, შეწყდეს წვიმა, მზე გამოვიდესო. სხვაგან ბაყაყს კაბას უკერავდნენ და ტბაში აგდებდნენ.

იცოდნენ აგრეთვე წვიმის „დაწვა“. გზაჯვარედინზე სამფეხას დგამდნენ, ანთებდნენ ცეცხლს და დებდნენ დიდ ტაფას. მიაჩნდათ, რომ ცხელი ტაფა დაწვავდა წვიმას და იგი შეწყდებოდა.

ძველად კავკასიაში წვიმის მოსვლას რომ ქალღმერთი განაგებდა, ამაზე მეტყველებს ჯერ ერთი, თოჯინის ან ნიჩბისგან გაკეთებული ქალის ფიგურა, რომელსაც კარდაკარ მოსიარულეები დაატარებდნენ (ადრე მის მაგივრად ქალღვთაების გამოსახულება იქნებოდა), მეორე _ სავედრებელ ლოცვებში წვიმასთან ერთად ბარაქიანობასაც ევედრებოდნენ ღვთაებებს, თანაც მოსიარულეებს სანოვაგით ასაჩუქრებდნენ, რაც დამახასიათებელია სამიწათმოქმედო კულტის რიტუალებისთვის.

ჩვენ მიერ განხილული რიტუალები არის საწესო ქმედებები, რომელთა შინაარსსა და ფორმას განსაზღვრავდა ქალღმერთის მითი მისი კვდომა-აღდგომის ეპიზოდის ჩათვლით.

ქეთევან სიხარულიძე – „კავკასიური მითოლოგია“; თავი მეხუთე

წყარო: metaphora.ge